Verder naar inhoud

Sinds 1817 stond er aan de Dorpsstraat 24 een rooms-katholieke kerk. De constructie van het recht­hoekige kerk­gebouw bleek echter niet goed te zijn en in 1857 werd zij tot op de funda­menten afgebroken met uitzonde­ring van de achtergevel. Een nieuwe kerk verrees van de Utrechtse architect Van Vogelpoel, voorzien van een toren met opengewerkte spits. Maar met haar 400 zitplaatsen was de kerk uiteindelijk te klein voor het stijgend aantal gelo­vigen.

Een kerk met een ui

In mei en juni 1914 zwaaide wederom de slopers­hamer en ontwerp­schetsen van de Amsterdamse architect Jan Stuyt passeerden de bouwcommissie, totdat één hun goedkeuring vond. Nadat pastoor Turnhout 17 maart 1915 de eerste steen had gelegd, zette aannemer Van der Schoot uit Tilburg in negen maanden een kerk neer in de vorm van een Latijns kruis (zie illustratie).

Latijns Kruis
Latijns Kruis

Opvallend is het vele licht dat uit de hoge ramen en grote ronde vensters naar binnen komt. Vanaf de weg is alleen de stevige toren te zien. Daarachter schuilt het enorme gebouw van de kerk zelf. De aanneemsom bedroeg fl. 67.500,- , maar de Eer­ste Wereld­oorlog deed de bouw­kosten met fl. 4.500,- toene­men. De gelovigen konden in november afscheid nemen van hun noodkerk en gaan zitten op een van de 856 beschikbare plaatsen. Maar het zou nog jaren duren voordat de opvallen­de kerk met haar zwarte leien en uivormige spits­-punt op de toren ook echt af was.

Afbraak van de spits van de toren van de Nicolaaskerk.
Afbraak van de spits van de toren van de Nicolaaskerk (foto: collectie HGOS)
 

Aankleding

Tot 1923 stroomden de reke­ningen binnen. Al in 1915 kreeg J.P. Maas uit Haarlem fl. 1.100,- voor drie eiken­houten biechtstoelen en een stenen St. Nico­laasbeeld. Net als in de vorige kerk werd de patroon­heilige van de parochie weer goed zichtbaar vanaf de Dorpsstraat in de toren geplaatst. Het atelier voor kerkelijke kunst Jos. Margry te Rotterdam verzorgde het grootste deel van de marmeren voorwerpen, zoals de preekstoel met de vier evangelisten, een commu­niebank met koperen hek en het St.Jozef­-zijal­taar. De eerder genoemde Maas verzorgde het andere zijaltaar, toegewijd aan de H.Maria. De veertien kruis­wegstaties langs de zijmuren komen vrijwel zeker uit de oude Nico­laaskerk.

Interieur van de Nicolaaskerk aan de Dorpsstraat nr. 24
Interieur van de Nicolaaskerk aan de Dorpsstraat nr. 24 (foto: collectie: HGOS)

Schilderingen vol verhalen

Naast al dit beeldhouwwerk dienden ook de zeventien meter hoge muren en plafonds van de kerk geschilderd te worden. De Haarlemmer Frans Loots tekende voor dit werk, dat deels op doek werd uitgevoerd en met tarwelijm op de muren werd bevestigd. Zo schilderde hij zeer toepasselijk Cecilia en David bij het zangkoor. Tevens schilderde Loots de zestien heiligen, die aan de muren langs het middenschip werden bevestigd. Zij stel­len in paren van telkens een man en een vrouw de acht zalig­sprekingen voor (Mat 5, 3-10), die bedoeld zijn om de Joodse Thora (Tien Geboden, Richtlijnen) uit te leggen. De heiligen dienen hierbij als voorbeeld voor de kerkgangers. Zoals de H. Jeroen, die bij de woorden ‘Zalig zijn zij die vervolging lijden om de recht­vaardigheid, want hun behoort het rijk der hemelen’ is afgebeeld. Als missio­naris was hij in de 9de eeuw naar de Lage Landen gekomen, maar hij werd door de Noormannen gevangen genomen, weigerde zijn geloof af te vallen en vond toen de dood door het zwaard. In de zijpaden zijn woorden geschilderd, die de gelovigen een leidraad moeten geven in het dagelijkse leven: blijdschap, liefde, vrede, sterkte, waak­zaamheid en nederigheid. Frans Loots heeft echter niet alles geschilderd. Volgens overlevering kon of durfde hij niet zo hoog te klimmen. Het veelal decoratieve schilder­werk en de benodigde steigers kwamen voor rekening van Theo van der Lee, die van het kerkbestuur het enorme bedrag van fl. 7.000,- ontving. De totale operatie zal zijn besloten met de plaatsing van het nieuwe orgel door de firma Vermeulen uit Alkmaar. Daar weer boven hingen twee klokken uit de afgebroken kerk: de zogeheten Nicolaas uit 1823 en de slechts 30 kg zware klok uit 1769.

De klok uit 1768 van de kerk De Doortocht in de wijk De Leyens, die voorheen in de schuurkerk aan de Voorweg hing.
De klok uit 1769 die in de Nicolaaskerk werd geplaatst. De klok werd later in de kerk De Doortocht in de wijk De Leyens geplaatst (foto: E.E.F. Stevenhagen)

Meer informatie:

Boeken en tijdschriften

  • Van Oosterhout, B. (Bert) & Vermeulen T. (Ton) (Red.). (2016). 100 jaar Nicolaaskerk in Zoetermeer 1916-2016. Parochie H. Nicolaas.

Websites